08 Αυγούστου 2017

Ο μύθος του κρατικού πανεπιστημίου και της δωρεάν παιδείας

Του Νίκου Λακόπουλου Αν και η πρώτη Αριστερά στην Ελλάδα- επηρεασμένη από ιδέες της Γαλλικής Επανάστασης ήταν περισσότερο προυτοντινή, μπαμπεφική και λιγότερο μαρξιστική μετά την ίδρυση του Κομμουνιστικού Κόμματος και την επικράτηση του σταλινισμού στις τάξεις της παγιδεύτηκε στο ρόλο του κράτους -που θα καταλάβει το κόμμα για να αλλάξει την οικονομία- και έκτοτε η αντίληψη της για όλα είναι κρατική.

Απέναντι είναι η αγορά, το κεφάλαιο, η «ιδιωτικοποίηση» με ένα τρόπο που φέρνει πολύ κοντά τα παραδοσιακά κόμματα της Αριστεράς με τα εθνικοσοσιαλιστικά -τα φασιστικά- σε ό,τι αφορά το ρόλο του κόμματος και του κράτους στη δημιουργία μιας νέας πολιτείας εθνικοσοσιαλιστικής ή εργατικής δημοκρατίας- όπου όμως όλα ανήκουν στο κράτος δηλαδή στο κόμμα.

Τελικά η μάχη μπορεί να δόθηκε ανάμεσα σ΄αυτούς τους θανάσιμα αντίπαλους του 20ου αιώνα, αλλά τελικά η πραγματική πάλι ήταν απέναντι στα κόμματα, τους σχεδιαστές της Ιστορίας σε ένα παιχνίδι όπου δεν είναι εύκολο να διακρίνουμε αν ο Στάλιν αντέγραφε τον Χίτλερ ή ο Χίτλερ -ο εθνικοσοσιαλιστικής ενός πάντα κρατικού μοντέλου- τον Χίτλερ που στη θέση του έθνους, έβαζε την εργατική τάξη, δηλαδή τον εκπρόσωπό του, το κόμμα και τελικά τον εαυτό του.

Η κλασσική αντίληψη για το κράτος είναι πως είναι ένα μέσο που θα επιβληθεί στην αγορά κι έτσι θα ανασχεδιάσει τις παραγωγικές σχέσεις με ένα τρόπο που δεν έγινε ποτέ καρορθωτός παρά τον υπαρκτό σοσιαλισμό, την ιδέα δηλαδή πως για να έχουμε ένα -δήθεν εργατικό- κομματικό κράτος, πρέπει να θυσιάσουμε ένα μέρος της ελευθερίας.

Η αντίληψη αυτή διαπερνά την ελληνική αριστερά πάντα με ένα τρόπο ιερό σε ότι αφορά το κρατικό πανεπιστήμιο ή την άποψη πως διάφορα αγαθά  όπως το νερό ή το …ηλεκτρικό ρεύμα είναι ιερά και για αυτό πρέπει να είναι κρατικές οι επιχειρήσεις που τα διαχειρίζονται. Ο αγώνας για την κρατικοδίαιτη Δωδώνη είναι ιστορικός αφοή ήταν κάτι σαν …συνεταιριστικός Παρθενώνας.
Στην πραγματικότητα από την εποχή που ο Όουεν έφτιαξε μια «σοσιαλιστική κοινωνία» με 800 ομοιόμορφα σπίτια για τους εργαζόμενους η παραδοσιακή Αριστερά ταύτισε την ισότητα με την ομοιομορφοποίηση και την ανάθεση του ταξικού συμφέροντος σε εκπροσώπους τους που πολλές φορές -αν όχι όλες- «νομιμοποιούνται» με τη βία.4

Η ιδέα ενός κρατικού πανεπιστημίου- σχολείου είναι στην πραγματικότητα τόσο απεχθής όσο και μια ολοκληρωτική κοινωνία όπου όλοι οι μαθητές διδάσκονται τις ίδιες σελίδες από το ίδιο βιβλίο. Η επιβίωση ενός «σοσιαλιστικού μοντέλο¨ εξαρτάται από την οικονομική επιβίωσή του με τον ίδιο τρόπο που ένα πανεπιστήμιο θα πρέπει να κριθεί από το αποτέλεσμά του και όχι από τον τρόπο που διοικείται.

Η ψευδαίσθηση ότι ένα κρατικό πανεπιστήμιο ανήκει στο λαό είναι ίδια με αυτήν της δωρεάν παιδείας που σημαίνει πως αφού οι γονείς δεν πληρώνουν -άμεσα  ή φανερά- η παιδεία είναι δωρεάν- δηλαδή δεν κοστίζει. Η αλήθεια είναι πως αυτό που είναι πια φανερό είναι πως το περίφημο «δημόσιο» σχολείο- πανεπιστήμιο» είναι ένα ταξικό σχολείο αφού μεγάλα στρώματα φτωχών μαθητών το εγκαταλείπουν πολύ νωρίς ή δεν συνεχίζουν ως το πανεπιστήμιο.

Η αριστεία συμβαδίζει με ιδιωτικά μαθήματα -φροντιστήρια, κοινωνική ανισότητα, όπου εν τέλει έχουμε όλοι τα ίδια δικαιώματα π.χ. να κατέβουμε στις εκλογές, αλλά μερικοί, όπως η Οικογένεια Μητσοτάκη έχουν ως εξ γενετής άριστοι -ή ευγενείς- περισσότερα.

Η πραγματικά δωρεάν παιδεία αφορά αυτούς που την χρειάζονται και όχι όλους- πρέπει να είναι ταξική- και προϋποθέτει κάθε παιδί να μπορεί να φτάσει και να τελειώσει το πανεπιστήμιο. Το δημόσιο σχολείο που συμβαδίζει με ιδιωτικά σχολεία και κολλέγια είναι ήδη ένα ταξικό σχολείο. Αυτό σημαίνει πως ακόμα κι αν ένα πανεπιστήμιο είναι «δημοκρατικό» στη λειτουργία του παραμένει ένα ταξικό σχολείο.

Από την άλλη ένα κρατικό σχολείο που αποφασίζει για την ύλη του ένας υπουργός -με τη σύμφωνη γνώμη της …Εκκλησίας- είναι ένα ένα αντιπαραγωγικό σχολείο που για την «αριστερή» αντίληψη δεν πειράζει αρκεί να μην είναι ιδιωτικό και να μην έχει σχέση με την ….παραγωγή- δηλαδή τις …εταιρείας.

Συμπτωματικά πολλοί -και αριστεροί- οπαδοί του «δημόσιου- σχολείου έχουν τελειώσει ιδιωτικά ή στέλνουν τα παιδιά τους σ΄αυτά σε μια τέλεια φαρσοκωμωδία όπου άλλωστε την εκπροσώπηση των συμφερόντων της εργατικής τάξς έχουν αναλάβει μικροαστικά ή αστικά κόμματα.

Η σύγχυση θα γίνει τέλεια όταν θεωρείται πως η δημοκρατία -με τη φοιτητική εκπροσώπηση- βλάπτει την εκπαίδευση μέσα στην αντίληψη πως τα κόμμματα εκπροσωπούν την κοινωνία. Έτσι η εξουσία αντί για τους φοιτητές της δίδεται στους -πλασματικούς- εκπροσώπους της, το άσυλο -που αφορά ιδέες και άτομα ή μειοψηφίες από την εποχή της Αρχαίας Ελλάδας- ανατίθεται σε συμβούλια και πλειοψηφίες και η δημοκρατία, όπως άλλωστε συμβαίνει με όλα στην Ελλάδα από το ρεύμα, το ψωμί ή λευθερία του τύπου ή ίδια η Δικαιοσύνη- σε συντεχνίες.

Μια άλλη αντίληψη για τα πράγματα που θα αποιεροποιεί τόσο τα αγαθά όσο και τα κόμματα μας λέει πως από την εποχή του Σόλωνα- και της Τιμοκρατίας του- θα απαιτεί να χυθεί λιγότερο …αίμα. Ούτε η παιδεία, ούτε το νερό -και πολύ περισσότερο η …ΓΕΝΟΠ -ΔΕΗ!- είναι ιερά ούτε η ίδια η δημοκρατία. Είναι ένα πρακτικό σύστημα να βάλουμε την οικονομία- και τις τάξεις- να δουλέψουν με στόχο την ευημερία και τον πλούτο. Τόσο ανήθικο, όσο η ιδέα πως η διοίκηση- η εξουσία- είναι ιερή και πρέπει να ασκείται από ιερείς, από «ειδικούς», από ευγενείς ή αριστοκράτες.

Από αυτή την πλευρά το πανεπιστήμιο, από όργανο του καπιταλισμού -για την αναπαραγωγή των τάξεων- μπορεί να συνδεθεί τόσο με την παραγωγή, τις επιχειρήσεις και την οικονομία, όσο και με την ελεύθερη -δημοκρατική ή …αριστοκρατική παιδεία.

Αυτό απαιτεί να πάψει να είναι κρατικό -σε ό,τι αφορά τον έλεγχό του. Μια ελεύθερη -από κράτος, κόμματα ή συντεχνίες- κοινωνία δεν χαρακτηρίζεται από το αν έχει κρατικά ή ιδιωτικά πανεπιστήμια. Αλλά από το αν έχει πολλά -κρατικά, τοπικά, κοινωτικά, δημοτικά η κομματικο-θρησκευτικά- σχολεία και πανεπιστήμια. Μια τέτοια ιδέα για να ωριμάσει και να γίνει αποδεκτή μάλλον θα χρειαστεί περισσότερα από διακόσια χρόνια -όσο είναι ζωή των δικών μας  -αρχικά …βασιλικών ή εθνικών -καποδιστριακών και άλλων πανεπιστημίων.

Ο Θεός μπορεί να είναι ένας, αν και αυτό αμφισβητείται ή μπορεί να τριαδικός, όπως επιβάλλει περίπου το αναχρονιστικό μας -ίσως!- Σύνταγμα. Δεν είναι απαραίτητο να είναι και το πανεπιστήμιο ένα, άγιο και ιερό όπως το νερό -ένα αγαθό που το να είναι δημόσιο δεν είναι απαραίτητο να είναι και κρατική όπως η Μία και Αγία, η Εθνική μας Υπηρεσία Υδάτων, η ΕΥΔΑΠ.

Αν αποιεροποιήσουμε τα «δημόσια αγαθά» θα πάψουμε να θεωρούμε μια κατάληψη ότι βανδαλίζει έναν ιερό χώρο, αλλά θα αποιεροποιήσουμε και την ίδια. Πολύ περισσότερο θα αποσυνδέσουμε την έννοια του ασύλου από την ανοχή σε μικρά ή μεγάλα εγκλήματα που στο όνομα της ελευθερίας την καταστρέφουν, αφού είτε μιλάμε για κράτος είτε μι